عكرَالزَيت (روغن زيتون پرمايه)

روغن زيتون را در آوندي مسين امامس قبرسي ريزند و بر آتش گذارند و آنقدر بجوشد تا مانند عسل

پرمايه گردد. كار افشره فيلزهره را مي كند و از آن بهتر است.

سر:

اگر عكرالزيت را با آب غوره بپزند تا ببندد و بر دندان كرم خورده گذارند برمي كند.

چشم:

گاهي با داروهاي تركيبي چشم به كار مي رود.

اندام هاي راننده:

تا كهنه تر باشد براي اندامان دروني بهتر است. حقنَه اش به نفع معده و قَرحه زِهدان است.

مفاصل:

روغن زيتون غليظ شده نو كه ناپخته باشد ساييده شود و بر نقرس ريزند مفيد است و درد مفاصل را از

بين مي برد..

منبع: قانون، کتاب دوم

شربت غوره از دیدگاه ابوعلی سینا (2)

شربت غوره (شراب الحصرم بالعسل)

اين شربت دوم قبوضيت آور و سردي بخش است، معده سست شده را اصلاح مي كند و اسهال كهنه شده مزمن را از بين مي برد . اين شربت بايد يك سال ازساختش بگذردتا به قصد مداوا استعمال شود .

 دستور ساخت شربت غوره اي قبوضيت آور :

نسخه:

غوره اي ر ا آماده كن كه هنوز سياه نشده باشد، در آفتاب پهن كن سه روز بماند، آنگاه بفشر و از اينافشره سه جزء، عسل خوب كف گرفته يك جزء . هر دو را درهم مخلوط كن و در ظرفي سفالين در آفتاب بگذار، بعد از يك سال مي توان آن را استفاده كرد .

منبع: قانون، کتاب پنجم

فربه شدن لاغران از دیدگاه ابوعلی سینا

 فربه شدن لاغران(تسمين القضيف)

سه چيز عامل اصلي لاغري است :

يكي خشكي مزاج،

 دوم خشك شدن روده بند (ماساريقا)

 و سوم خشكي هو ا.

 اگر روده بند خشك شود مزاج، غذاپذير نيست، پس بايد لاغري و خشكي را با دستور زير درمان كرد :

بايد قبل از حمام رفتن بدن را مالش معتدلي از حيث زبري و نر مي داد تا پوست قرمز گردد . بعد از آن مالش را سخت كرد، سپس بدن را با زِفت اندود و سرانجام ورزش به اعتدال انجام داد و بلافاصله بعد از ورزش تن را شست و شو داد وبا پارچه خشك بدن را خشك كرد . بعد از همه اين كارها تن را با كمي روغن اندود و غذاي مناسب حال خورد. مالشي كه توصيه كرديم قبل از اندودن جسم بزفت انجام گيرد، بايد تا زماني ادامه يابد كه بادكردگي (كنوسيون بافتها) هنوز شروع به پژمردن(فرو نشستن ) نكرده است . اين حالت به گفتار ما در باره بزرگ كردن اندام كوچك نزديك است. دستور كامل براي فربه كردن لاغران در كتاب چهارم كه كتاب زينت نام دارد خواهد آمد.

منبع: قانون، کتاب اول

خواص گیاه آلورا ( صبر )از دیدگاه ابو علی سینا

 صبر ( الوا)

افشره منعقد شده اي است به رنگ ميانه سرخي و زعفَراني و چندين نوع دارد : اسقوطري، عربي،

سمنگاني، بعضي گويند گياهش همچون زنجبيل شامي است و اشتباه كرده اند.

گزينش:

بهترينش صبر اسقوطري است كه آبش چون آب زعفَران و بوي مر دارد و درخشنده و زو دشكن و بدون

ريگ باشد . صبر عربي در زردي و سنگيني و درخشندگي از آن پايين تر و از آن لزج و سخت تر است . صبر

سمنگاني بدبوي و تيره رنگ وبي درخشندگي و زردرنگيش كم است و از نوع بد بشمار مي آيد . صبر هرگاه كهنه شد سياه رنگ گردد.

مزاج:

در دوم خشك و تا دوم گرم است. بعضي گويند در سوم گرم و خشك است كه چنين نيست.

خاصيت:

گيرنده و خشكاننده بدن و خواب آور است . صبر هندي سود بسيار در بر دارد، مي خشكاند و آزار نمي دهد و كمي قبض است و چون بسيار كم مي گزد، زخم وخيم را سوزش نمي رساند.

آرايش:

صبر و عسل درمان اثر ضربت و شفا بخش كژدمه چركين است . صبر و شراب را بر سر مالنداز ريزش مو

جلوگير است.

ورم و جوش:

اگر با شراب يا عسل باشد در درمان ورم پس و پيش (مقعد و ذكر ) و ورم ماهيچه هاي پهلوگير زبان

بسيار مفيد است.

زخم و قَرحه:

قَرحه هاي سرسخت را دوا كند و بويژه اگر در پس و پيش عورت و بيني و دهان يا ناسور باشند.

مفاصل:

دواي درد مفاصل است

سر:

سر را از زايده هاي صفرايي مي پالايد . صبر و روغن گُل را بر پيشاني و گيجگاه مالند سردرد از بين مي رود . صبر و روغن گُل در درمان قَرحه بيني و دهان و كوفتگي گوش و آماس ماهيچه هاي پيرا مون زبان خوب است بشرطي كه با شراب يا عسل باشد و بر پوست مالند . در طب باستاني آمده است كه صبر سودا را بيرون ريزد . داروي ماليخوليا است. صبر فارسي عقل را تقويت كند و دل را هشيارتر كند.

چشم :

صبردر درمان قَرحه و گري و درد چشم و خارش گوشه چشم و در خشكانيدن رطوبت چشم بسيار نافع

است.

اندام هاي غذا:

تناول دو قاشق صبر با آب سرد يا ولرم معده را از زايده هاي بلغمي و صفرايي پاك كند، اشتهاي دروغينو تباه را رد مي كند . سوزش و التهاب زبان كوچك كه ناشي از گرمي زرداب معده باشد چاره اش با صبر است . اگر صبح و شب چن (حبه) از ص بر مخلوط با شراب يا با عسل بخورند شكم را روان كند و از تباه شدن خوراك جلوگيري مي نمايد و شايد يك روزه درد معده را تسكين دهد . بند آمده هاي كبد را باز مي كند ليكن به زيان كبد است و از اسهالي كه مي دهد داروي يرقان است.

اندام هاي راننده:

تناول يك درخمي و نيم صبر با آب گرم اسهال آورد . اگر سه درخمي خورند شكم را تماماً تنقيه كند . اگر دو درخمي باشد و با آب عسل خورند بلغم و صفرا بيرون آورد . صبر با هر داروي مسهلي باشد معده را از زيان حفظ كند و صبر بهترين و سالم ترين مسهل براي معده است . صبرشسته كمتر اسهالي است اماب راي معده سودا ورتر است. صبركه با عسل باشد از قوتش مي كاهد و اسهالش ازجذب كردن نيست بلكه با هر چه برخورد كند بيرون مي آرد. صبر خالص كه تناول شود اثرش از كبد خارج نمي شود و به معده نمي رسد . تناول صبر عربي افسردگي آرد و درد و پيچ روده و اسهال به دنبال دارد و تاثيرش در پرده ها و خم و پيچ هاي معده)صفاقات( روزي يا دو روز مي ماند. در روزهاي سرد تناول صبر خطر است . شايد اسهال خوني دهد . صبر مخلوط با شراب شيرين بر بواسير برآورده و ترك هاي لبه مقعد نهند مفيد است . خونريزي مقعد را قطع كند ورم مقعد را دوا كند شفاي ورم ذكر است به شرطي كه با شراب و عسل باشد و بر ورم مالند.

زهرها:ا گر به سرما بخورند بيم اسهال خوني مي رود.

جانشين: دو برابرش افشره فيلزهره.

منبع:کتاب قانون، کتاب دوم

شربت جلاب از دیدگاه ابوعلی سینا

جلاب با گلاب(جلاب بماءالورد)

شكرتَبرزد ساييده را بياور و پيمانه كن و در مقابل هرپيمانه ازشكرسه پيمانه گلاب خوب و صاف به آن افزوده و با هم بر آتش بگذار كه مخلوط به آرامي بپزد تا يك سوم مي ماند وكف اگرداشت آن را بگير، اگر خواستي كه زعفَران هم در آن وارد باشد، در اثناي پختن بر آتش زعفَران ناكوبيده را دركيسه اي پارچه اي بر يز و چنان كه گفتيم در ديگ بياويزكه زعفَران به مواد در حال جوشيدن برسد و هرساعت آن رابفشرتا مدت پختن خاتمه يابد . اگر خواستي كه بعداً زعفَران در آن وارد كني، بعد از آنكه ديگ را از آتش بر گرفتي، زعفَران ساييده را قبل از آنكه گلاب سرد شود در آن ريز و به هم زن. گلاب قندرا در ظرفي شيشه اي نگهدار و از آن استفاده كن.

منبع:قانون،کتاب پنجم

روغن زینون ار دیدگاه حکیم مومن

 ◄زيت‌

به فارسي روغن زيتون گويند و آنچه از زيتون رسيده گيرند زيت عذب نامند و غير مغشوش او سريع الأنتشار بر سطح بدن مي­باشد و اجزاي او از يكديگر منقطع نمي­گردد به خلاف مغشوش و اين نوع در دوم گرم و با يبوست و قبض است و قول به رطوبت او اصلي ندارد و مغسول او كه با آب گرم بسيار برهم زده و صاف كنند بيلذع و الطف است و چهارده مثقال او با يك رطل آب گرم و ماءالشّعير، مسهل قوي و جهت درد اعصاب و عرق­النّساء و با شراب و آب گرم جهت مغص و اخراج كرم شكم و قي كردن با او جهت رفع سمّيّت ادويه و حقنة او جهت قولنج ورمي و سدّي و درد مفاصل و عرق­النّساء و درد كمر و با مرهمها جهت التيام زخمها و طلاي او جهت دردهاي بارده مفيد و چون شش سال بر او بگذرد زيت عتيق نامند و گرمتر از غير عتيق و محلّل و مليّن طبع و بشره و مصلح ادويه و مضعف قوّة ‌آن و مانع جمود اعضاء و رافع ضرر سرما و اكتحالش مقوّي بصر و جهت رفع بياض رقيق و جرب و سلاق نافع است و جهت نزول آب قايم مقام قدح و طلا كردن گرم او مسكّن الم گزيدن عقرب مي­باشد و چون روغن تازة ‌زيتون را بجوشانند تا به نصف رسد ، بدل عتيق مي­شود و قدر شربتش تا هفت مثقال است.

منبع: کتاب حکیم مومن

پوست و زیبایی از دیدگاه طب سنتی(نقش روغنها در زیبایی)

                                                           روغن

نيازي به تعريف ندارد . روغن بلَسان (بشامه)زخم و قَرحه: بلَسان و بويژه اگر با زنبق باشد قَرحه را تنقيه كند و پوسته استخوان را بيرون كشد. ) را ذكر كرديم . روغن كرچك و روغن ترب يك تاثير دارند و هر دو گُدازنده هستند و روغن كرچك از روغن ترب قوي تر است و روغن ترب از روغن كرچك گرمتر مي باشد و شبيه روغن زيتون كهنه است.

مزاج:

روغن ترب در دوم گرم و خشك است . روغن سوسن و ياسمن در سوم گرم و خشكند . روغن گَزنه و كاجيره در اول گرم و دوم ترند . روغن نرگس در دوم گرم و در اول تر است . روغن هِيرِي و روغن حب البان و روغن بادام تلخ در اول ترند . روغن شاخه تاك ، و روغن گُل و سيب در سردي رساني و قبضي بهم نزديكند و روغن بِه هم همين حال را دارد . روغن بابونَه معتدل الحراره و روغن شِبِت شبيه آن است و گرمتر . روغن نرگس در اثربخشي شبيه روغن شِبِت است ليكن بويي تندتر از بوي روغن شِبِت دارد و چون روغن شِبِت باسر سازگار نيست. روغن بنَفشَه قبوضيت ندارد . ليكن چيزي از سردي با او است . روغن سداب گُدازنده است . ما در اين جا از روغن سازي صحبت نمي كنيم و آن را به كتاب اقرابادين واگذار كرده ايم . همچنان كه تص ميم داريم كه روغن ها مرهم  هاي تركيب شده از داروهاي بسيار از قبيل كوشنه و قندول و غيره را كه چگونه مي گيرند و چه منافعي دارند، در اقرابادين آريم.

خاصيت:

روغن بادام و بويژه بادام تلخ بازكننده است . روغن سيب و بِه هم قبض و هم سردي بخشند . روغن بابونَه مسكن درد، برنده غلظت  تراكم  و تحليل برنده بخار است . روغن سوسن، ملين است و اندامان را توان بخشد و رساننده است و درد را تسكين دهد . روغن آس اندامان را محكم كند و نيرو بخشد و از روغن بِه سردي بخش تر است و ماده هاي تراونده را باز مي دارد . روغن سداب همانند روغن غار باد را به كلّي از بين مي برد و از روغن غار گرمتر است و هر دو روغن بادشكن و مسكن درد هستند . روغن كوشنه در تغيير دادن حالت وبائي مفيد و بوي ديك(رائحه القدر) و هوا را خوش گردانند.

آرايش:

روغن غار درمان داءالثعلب  ( موخوره) است . روغن آس ريشه مو را محكم كند و تقويت دهد و سياه گرداند . روغن كوشنه جواني مو را نگه دارد . روغن بادام و مخصوصاً بادام تلخ كه با عسل باشد و همراه بيخ سوسن و موم گداخته وچين و چروك و لکه هاي سياه و سفيد و غيره را دارو است و اگر پخته روغن بادام را بر سر مالند شوره و سبوس را درمان كند . روغن كرچك لكه هاي سفيد و سياه را مداوا كند . روغن شَنبليله درمان بدرنگي است و بويژه اگر در پيرامون هاي چشم پديد آيد.

دمل و جوش:

روغن بادام درمان آماس دردناك روغن سوسن سخت شده هاي كهنه را مي گدازد و از بين مي برد.زخم و قَرحه : روغن كرچك درمان جوش هاي غ ليظ و گري است . روغن شَنبليله سعفَه را از بين مي بر د روغن آس در مداواي قَرحه مفيد است . روغن كوشنه در كم ترين وقت گري و خارش را برطرف ساز د

مفاصل:

روغن بادام از احساس دردو سوزش مفيد است . روغن بابونَه رفع خستگي كند . روغن سوسن و روغن شِبِت هم رفع خستگي كنند و هم از سرمازدگي نافعند.

سر:

روغن بادام دواي سردرد، تپش و وزوز و سوت داخل گوش است . روغن بادام تلخ فايده هاي بسيار دارد و بسيار لطيف است . اكثر فايده اش در مداواي گرفتگي گوش و وزوز گوش است و كرم گوش را بيرون مي آرد . روغن گُل در درمان التهاب دِماغ بس يار موثر است ورم هايي را كه در حال پيدايش هستند، باز مي دارد . تقويت مغزكند و هوش را افزايش دهد و مزاجش نزديك به معتدل است و از اين رو جالينوس در باره روغن گُل فرمايد : تن بسيار سرد را گرم و تن گرم را سرد گرداند و نظريه من در اين باره اين است كه : در معتدل گردانيدن تن گرم مزاج موثرتر است تا سرد مزاج . روغن غار و روغن سداب سردرد مزمن را از بين مي برند .روغن شَنبليله شوره سر را نافع است. روغن كرچك در درمان قَرحه سر، ورم هاي سر، درد گوش مفيد است.

اندام هاي غذ ا:

 روغن بادام براي طحال خوب است و براي معده خوب نيست ، زيرا معده را گران مي كند.

اندام هاي دفعي:

روغن گَزنه و روغن كاجيره شكم را روان سازند . روغن گُل اگر با ماده اي برخورد كند كه نياز به لغزانيدن داشته باشد مسهل است و در حالت اسهال مراره اي قبض است . روغن كرچك مسهل است و كرم كدو را بيرون آرد. روغن بادام در درمان درد كليه، بندآمدن بول، سنگ و درد مثانه و زِهدان و خفگي زِهدان سودمند است . روغن سوسن زايش را آسان كند . تناول يا حقنَه آن درد زِهدان را برطرف مي نمايد و در همه اين حالات روغن شَنبليله همان تاثير را دارد و علاوه بر سختي زِهدان زخم هاي دروني زِهدان را از بين مي برد وزايمان سخت را آسان كند . روغن كرچك در درمان ورم هاي مقعد، بهم آمدن زِهدان و برگشته شدن آن سودمند است.

تب ها:

روغن بابونَه در درمان تب هاي مزمن از روغن گُل مفيدتر است، روغن شِبِت در مداواي تب لرزه بسيارخوب است.

جانشين:

بدل روغن بشام مرّ ما يع يا به وزن آن روغن جوجادو با نصف وزنش روغن نارگيل و ربع وزنش روغن زيتون كهنه است . بدل روغن غار زِفت و قير تر است . بدل روغن سوسن روغن غار است . بدل روغن گَزنه روغن كاجيره است كه از روغن گَزنه ناتوان تر است . بدل روغن حنا روغن مرزنگوش است . بدل روغن نيلوفر رو غن گُل يا روغن بنَفشَه است. به جاي روغن كرچك مي توان روغن ترب، يا روغن كتان به كار برد بشرطي كه روغن كتان تغييري نيافته باشد.

منبع:قانون،کتاب دوم

ورزش و چگوبگی آن از دیدگاه طب سنتی(1)

 ورزش: برنامه مشترك اشخاص بالغ

كه مشتمل برهفده فصل است.

: گفتار عمومي در باره ورزش

از آنجا كه اساس تندرستي به ترتيب اهميت بر ورزش، غذا و خواب قرار دارد. بهتر است اهم ر ا بر مهم ترجيح دهيم و موضوع ورزش را پيش كشيم و مي گوييم : ورزش حركتي است تابع اراده . در ورزش، تنفس بلند و بزرگ و پي درپي مي آيد . هركس بتواند با شيوه صحيح و متناسب با اعتدال مزاج خود و در وقت و هنگام مناسب ورزش كند از چاره جويي)پيش گيري ( و تداوي بيماري هاي مادي و بيماري هاي مزاجي كه در دنباله آن مي آيد، بي نياز مي گردد . اين بهره برداري از ورزش هنگامي ميسر است كه دستورات ديگر بهداشتي را به كلّي مراعات كند. بگذار توضيح بيشتري دهم:

همچنان كه خودت مي داني، ما مجبوريم غذا بخوريم و مي داني كه تندرستي ما با غذايي است كه مناسب مزاج ما مي باشد . يعني غذايي كه در كيفيت و كميت معتدل است . تمام قسمت هاي غذايي كه ما مي خوريم بدون استثناء كنش غذايي ندارد، بلكه در هر مرحله از مراحل هضم بخشي از آن به صورت ماده زايد در مي آيد و طبيعت مي كوشد آن را از بدن دفع كند . ليكن بايد دانست كه طبيعت نمي تواند مواد دفعي را به كلّي از بدن براند و حتماً بعد از هر هضمي مقداري از اين مواد زايد باقي مي ماند وقتي اين مقادي ر اندك، زياد شدند و جمع آمدند، مواد دفعي زياد مي شود و به تن زيان مي رساند . مثلا اگر اين مواد دفعي كه باقي مانده است و جمع شده است متعفّن شود، بيماري هاي عفوني به بار مي آرد . اگر حالات و كيفيت آن ها شدت يافت بد مزاجي روي مي دهد . اگر اين تجمع بيشتر شد، بيما ري هاي امتلاء  كه قبلاً ذكر شد  به وجود مي آيد و اگر اين مواد زايد خود را به اندامي برسانند ورم حاصل مي شود . بخارهاي اين مواد باقي مانده، مزاج گوهر روح را تباه مي گردانند . به اين جهت چاره اي جز اين نيست كه آن ها را از بدن بيرون برانيم. بيرون راندن اين مواد به چند طريق صورت مي گيرد : اگر آن ها را به وسيله داروهاي سمي از بدن دفع كنيم، خود داروي سمي نيروي غريزه را كاهش مي دهد و غريزه را خستگي مي بخشد . اگر دفع آن ها با داروي غيرسمي ممكن باشد باز بار سنگيني بر طبيعت است، همچنان كه بقراط فرموده است : "دارو صفا مي دهد و جفا مي بخشد". گذشته از آن، دارو در عين حال كه مواد زايد را مي راند، خلط پسنديده و رطوبت هاي غريزي و رواني را كه گوهر زندگي است از آسيب خود مصون نمي دارد و مقداري از آن ها را نيز بيرون مي راند و بر اثر آن نيروي اندام هاي اصلي و اندام هاي خدمتگزار كاهش مي يابد . پس اين بليات و ساير بلاها از امتلاء روي مي آورند، زيرا مواد بندآورنده چه در جاي بمانند و چه تخليه گردند آفت دارند. ليكن ورزش چيزي است كه ما را از استعمال دارو بي نياز مي سازد و بهترين بازدارنده حالت امتلاء است. اگر ورزش به صورت صحيح و چنان كه بايد و شايد انجام پذيرد، عوامل بيماري هاي امتلاء از بين مي رود

ساير فوايد ورزش

ورزش علاوه بر آن فوايد ديگري دارد به شرح زير :

  1  -ورزش حرارت ملايم پديد مي آورد و مواد دفعي را روز به روز مي گدازد و به طور منظم و مرتب آن ها را از جاي مي لغزاند و راه بيرون آمدن را به آن ها مي نمايد و نمي گذارد هر روز قسمتي باقي بماند، جمع شود و تاثيري بگذارد

  2  -چنانكه گفتيم ورزش توليد حرارت مي كند و حرارت غريزي را فزوني مي دهد . بر اثر ورزش مفاصل سخت و نيرومند مي شوند، پي ها نيرو مي گيرند، در كنش هايشان قوي مي گردند و از تاثيرپذيري در امان مي مانند.

  3  -اندام ها بر اثر ورزش براي پذيرش غذا آمادگي بيشتري مي يابند زيرا مواد دفعي از آن ها دست برداشته است و جاي غذا خالي مانده است .

   4 -نيروي جذب كننده بر اثر ورزش به حركت در مي آيد و گره از اندام ها مي گشايد .اندام ها به نرمش در مي آيند، رطوبت هاي بدن رقيق مي گردند و مسامات)منافذ ريز بدن( فراخ تر مي شوند.

  5بسيار اتّفاق افتاده است، كسي كه ترك ورزش كرده است به بيماري دق مبتلا شده است . چرا؟ زيرا هرگاه جنبشي كه روح غريزي را به سوي اندام ها راهنمايي مي كند متروك گردد، چون روح غريزي ابزار زندگي همه اندام ها است، حتماً نيروي اندام ها رو به ناتواني و نابودي مي رود.

 منبه: قانون، کتاب اول

انار از دیدگاه طب سنتی(1)

 

انار

مزاج:

انار شيرين در اول سرد و تر و انار ترش در دوم سرد و خشك است.

خاصيت:

انار ترش صفرا را بركند . جريان زايده ها را به درون راه نمي دهد و بويژه شربتش در اين باره بسيار مفيد است. انار ترش و شيرين و ميخوش زداينده و گيرنده است

ورم:

ا ناردانه و عسل را بر كژدمه مالند مفيد است.

زخم و قَرحه:

دانه انار و عسل را بر قَرحه پليد و زبر مالند خوب است . كاسبرگ انار و بويژه سوخته آن و گلنا ر از گرمي كه دارند زخم را به هم چسبانند . انار شيرين ملين است . هراناري كم غذا و خوب غذا است . اماهسته اناردانه خوب نيست. گيرنده ترين اجزاء انار، عبارت ازكاسبرگ و هسته اناردانه شيرين و ترش است.

سر:

دانه انار با عسل دواي درد گوش است وبرداخل بيني مالند نافع اس ت. هسته اناردانه را بسايند و با عسل مخلوط كنند درمان زخم دهان است . اگر آنار شيرين را در شراب بپزند و بكوبند و برگوش ضمادگذارند ورم گوش را شفا دهد. شربت انار، رب انار ترش و به ويژه رب انار ترش، دفع خمار كنند.

چشم:

افشره انار ترش با عسل داروي ناخُنَه است . افشره انار شيرين بامرو عسل مخلوط كنند وچند روزي در آفتاب نگه دارند در درمان خارش چشم وروزكوري سودمند است.

اندام هاي تنفسي:

انار ترش سينه و گلو رازبر سازد . انار شيرين سينه و گلو را نرمش دهد و سينه را توان بخشد . اناردانه را با آب باران خورنداز خون برآوردن مفيد است. هراناري در درمان تپش قلب مفيد است و دل را جلا دهد.

اندام هاي غذا:

همه انواع اناركيموس خوب دارند و انار ميخوش براي معده از همه بهتر است و التهاب معده را فرونشاند. انار شيرين با معده سازگار است . زيرا گيرنده ملايم است . انار ترش براي معده خوب نيست و در هر حال هسته اناردانه ضد معده است و معده را ميسوزاند . قاوت هسته انارويارزنان را اصلاح كن د . رب انار و بويژه رب انار ترش درويارزنان مفيد است . كسي كه تب دارد بعد از غذا اناردانه بمكد مانع بالا رفتن بخارشود . اما اگر قبل از غذا بخورد مواد غذايي را به سوي پا يين بدرقه مي نمايد . همه انواع اناركم غذا است . اماميخوش براي معده شايد از سيب و به بهتر باشد.

اندام هاي راننده:

انار ترش و شيرين هر دو بول را ريزش دهند ليكن انار شيرين ادراري تر است . دانه انار با عسل دردرمان قَرحه معده مفيد است . انار ترش به زبان معده و ر وده است . قاوت اناردانه در اسهال صفرايي مفيد است و معده را توان بخشد. پوست بيخ انار با شراب انگوري (نبيذ) خام يا پخته تناول شود درمان كرم و كرم كدو است.

تب ها:

ا نار ميخوش در تب ها و التهابات مفيد است. انار شيرين اكثراً تب داران گرم را زيان مي رساند.

منبع: قانون، کتاب دوم

انار از دیدگاه طب سنتی( 2 )

 انار ( رمان)

به فارسي انار گويند و اقسام مي­باشد. شيرين بي دانه را كه املسي نامند و لطيفتر از ساير و سرد به اعتدال و در اوّل تر و با قوّة قابضه و قليل الغذا و مولّد خلط صالح و نفّاخ و از اين جهت باعث نعوظ محرورين است و مدرّ بول و مفتّح و جالي و مليّن طبع و مورث تشنگي و خوردن او بعد از طعام سبب انحدار آن و جهت تصفية روح كبدي و تقويت جگر و استسقاء لحمي و زقي و سوءالقنيه و يرقان و سپرز و خفقان و الم سينه و سرفة حارّ و صاف كردن آواز و فربه كردن بدن و نفوذ فرمودن غذا و رفع جرب و حكّه و نيكو كردن رنگ رخسار نافع است و اكثار او مفسد غذا و مرخّي معده و مصلحش انار ترش و در باردالمزاج زنجبيل پرورده است

 ربّ انار شيرين در افعال قويتر از آب او و مرخّي معده و مصلحش مصطكي است و چون سر انار شيرين را سوراخ كرده و به دفعات بقدري كه گنجايش داشته باشد روغن بادام شيرين در او ريخته و بر روي آتش گذارند تا روغن را جذب كند و به حدّي رسد كه ديگر جذب نتواند كرد مكيدن او جهت درد سينه و سرفه از مجرّبات است و به دستور آشاميدن آب او با شكر و نشاسته و صمغ عربي و روغن بادام كه نيم گرم باشد همين اثر دارد و انار ترش و شيرين كه به عربي مز و به فارسي ميخوش گويند در سردي و تري مايل به اعتدال است.و انار ترش در دوم سرد و خشك و قابض و مدرّ بول و مسكّن حرارت معده و غليان خون و مانع سيلان مواد معده و جهت رفع خمار و قي و خفقان حارّ و منع صعود بخار غذا و رفع دخانيّة آن نافع است و اكثار او مورث قرحة امعاء و سحج و مضرّ مبرود و مضعّف جاذبة جگر و قوّة باه و مصلحش انار شيرين و زنجبيل پرورده و امثال او و

 آب انارين كه با پيه افشرده باشند از نيم رطل تا يك رطل و بيست مثقال شكر خام مسهل صفرا و مقوّي معده است و جهت تبهاي صفراوي و يرقان و جرب و حكّه نافع است و ضماد مطبوخ مهرّاي او با پوست و تخم جهت جرب و حكّة صفراوي مجرّب و طلاي مطبوخ او با شراب جهت تحليل اورام بيعديل است و مضمضة آب او جهت قروح خبيثة دهان و قلاع و اكتحالش جهت ناخنه و سبل نافع و ضماد و عصارة او كه در طبخ غليظ شده باشد با قدري عسل جهت قروح خبيثه و قرحة ‌بيني و گوشت زياد زخمها و درد گوش مفيد است و سويق او قابض و جهت رفع خواهش خوردن گل و امثال او زنان حامله را مؤثّر است و ربّ انار ترش در افعال قويتر از آب اوست و چون آب انارين را در ظرف مس به قوام آورند جهت سلاق و جرب و تقويت باصره و جراحات مزمنة خبيثه نافع است و چون جوف آن را خالي كرده و روغن گلسرخ در او ريخته و به آتش نرم گذاشته و در گوش بچكانند جهت درد آن بغايت مؤثّر و پوست انار بغايت قابض و بارد و مجفّف است و سفوف او با عفص مسهل به عصر اخلاط سوخته و جهت رفع آتشك بغايت مفيد و جلوس در آب طبيخ او جهت سيلان حيض و خروج مقعد و ضماد او با عسل جهت رفع آثار آبله و طلاي سوختة او با عسل بر سينه و معده جهت منع نزف­الدّم و قي­الدّم و نفث­الدّم و حقنه با آب او كه با برنج و جو مقشّر بوداده جوشانيده باشند جهت رفع اسهال و سحج و مضمضه به آب طبيخ او جهت تقويت لثه و آشاميدن او جهت سلس البول و شستن مقعد به آن جهت قطع خون بواسير و امراض مقعد و آشاميدن سایيدة او بقدر يك درهم با آب گرم جهت رفع كرم معده بيعديل است و طبيخ بيخ انار در اين باب از مجرّبات است و جهت نزلة حارّه و درد دندان مضمضة او بيعديل است و چون پوست انار ترش را با مازو بالسّويه ساييده و در سركه بجوشانند تا مهرّا شود و منعقد گردد و بقدر فلفل حبها ترتيب داده، پانزده عدد و زياده از آن جهت رفع اسهال مزمن و سحج مخوف و قرحة امعاء و مقعد مجرّب است و ربّ انار در دوم سرد و در اوّل خشك و قابض است و جهت التهاب و تشنگي مفرط و تبهاي تند و قي و خمار و رفع فساد خواهش حوامل و فساد رنگ رخسار و رفع غم نافع و اناردان قابضتر از ربّ هر يك است و در افعال قويتر و كوبيدة ترش او با مويز بالسّويه و خمس او زيرة كرماني جهت رفع قي و تقويت معده مجرّب است و مضرّ سحج و سرفه و مصلحش مويز و گردكان و بدلش سماق است

 گل انار در افعال مثل گلنار فارسي است و جهت قطع خون بن دندان و التيام جراحات و فتق و قلاع و ضماد او با برگ رز بر فم معده جهت قي مفرط نافع است و عصارة او با گلاب جهت منع ريختن مواد به چشم و رفع ورم و با آب بارتنگ جهت قرحة احليل و با آب جهت ابتداي داخس و خراش پا كه از موزه و كفش شده باشد و با سركه جهت باد سرخ نافع و عصارة پوست و پيه او قايم مقام گل اوست و خوردن هفت عدد از آن كه هنوز باز نشده باشد به نهجي كه دست گرفته و گلها را ناشتا بلع كنند جهت قطع خون و بروز دمل و رمد تا يك سال آزموده است و دانه­هاي زردي كه در اقماع انار مي­باشد شبيه به ذرور و در افعال مثل تخم گل است.

منبع: کتاب تحفه حکیم مومن